1. De achtergronden

In les 1 wordt aandacht besteed aan de verschillende motieven van de onderscheiden bevolkingsgroepen, waarbij nader wordt ingegaan op de economische en godsdienstige oorzaken van de oorlog. Hoe stond het er voor met de zoutnering, de turfgraverij (moernering), de landbouw en de visserij in ons gebied? Hoe groot was de invloed van het Lutheranisme/Calvinisme in ons gebied en waarom was er een beeldenstorm in het oosten en niet in het westen van Zeeuws-Vlaanderen?

Als bronnenmateriaal worden geschriften besproken die op de economische sectoren betrekking hebben en op de invloed en bestrijding van de nieuwe religie, zoals plakkaten tegen Luthersen en Calvinisten.
Tevens wordt een chronologie van de oorlog (algemeen) en op Zeeuws-Vlaanderen (bijzonder) uitgedeeld.

2. De hoofdrolspelers

Willem van Oranje, Maurits en Frederik Hendrik van de Staatse zijde worden besproken, evenals Hohenlo, Solms en Groeneveld. Van Spaanse zijde zijn dat Karel V, Philips II en de landvoogden Alva, Requesens en Parma. Daarbij gaat het om vragen als: wie waren zij? Wat waren hun beweegredenen voor hun optreden? En… hoe succesvol was dit?

Als bronnenmateriaal worden enkele persoonlijke brieven besproken waarin hun gedachtegoed doorklinkt, genomen uit o.a. de correspondentie van Willem van Oranje en Philips II.

3. Watergeuzen en Gentse Calvinistische Republiek

Wat voor lieden sloten zich bij de Watergeuzen (rebellen of opstandelingen) aan en hoe werden ze geleid. Welke doelen hebben ze bereikt? Welke rol speelden de Watergeuzen in Noord-Vlaanderen, 1572-1576?

De Calvinistische Republiek Gent ontstond in 1577 en verdween in 1584. Hoe is deze ontstaan en wie maakten daar deel vanuit en hebben deze geleid? Wat waren de doelen van deze calvinisten en wat was hun werkwijze?

Als bronnenmateriaal worden betreffende de Watergeuzen enkele brieven van hun leiders besproken en enkele verslagen van hun acties in Noord-Vlaanderen. Van de Gentse calvinisten worden de denkbeelden van hun leiders in enkele documenten besproken en enkele reacties op hun acties.

4. Militaire inundaties

Tijdens de oorlog zijn er op grote schaal gebieden onder water gezet. Er wordt ingegaan op de inundaties in het oosten die tussen 1583 en 1586 plaatsvonden en die in 1583 en 1621 in het westen van ons gebied. Welke doelen werden er nagestreefd? Hoe gebeurde zo’n inundatie en we voerde die uit? Welke verschillen zijn er met de Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie en inundaties elders?

Als bronnenmateriaal worden instructies tot doorsteken gebruikt en rapporten van de gevolgen van een inundatie. Tevens wordt kaartmateriaal nader besproken.

5. De versterkingen en de forten

De Tachtigjarige Oorlog is het keerpunt in de verdediging van steden en tevens het begin van de aanleg van forten. Hoe werden deze aangelegd, door wie en hoe werden ze verder onderhouden? Hoe werden forten ingericht en waarom zo? De organisatie van de forten in ons gebied valt onder Gent en Brugge, waarbij voor het oosten Hulst en Sas van Gent knooppunten waren en in het westen Brugge en Sluis. Er wordt verder ingegaan op de wijze waarop de forten van alles werden voorzien, uiteenlopend van bezetting, voedsel en drank, munitie en ander materieel. Wie zorgde voor een en ander en waar kwam dit vandaan?

Als bronnenmateriaal wordt gebruik gemaakt van diverse bestekken van forten, lijsten van soldaten, munitie en proviand en brieven van bevelhebbers van Staatse en Spaanse zijde.

6. Verovering van steden

De Tachtigjarige Oorlog was vooral een oorlog van belegeringen van steden en vestingen. Veldslagen vormden een hoge uitzondering. Welke tactiek werd aangewend en welke middelen werden ingezet om steden te bedwingen en hoe kon dit worden belet? Daarbij wordt ingegaan op de inzet van soldaten en materiaal en het soort wapentuig dat werd gebruikt. Als voorbeelden worden besproken de belegeringen van Hulst, 1591, 1596 en 1645, de belegeringen van Sluis 1587 en 1604, de verovering van Philippine in 1633 en de belegering van Sas van Gent in 1644.

Als bronnenmateriaal wordt gebruik gemaakt van diverse verslagen van de voortgang van de belegering en/of het verzet daartegen van Staatse en/of Spaanse zijde en lijsten van beschikbaar of ingezet materieel. Tevens worden capitulatieverdragen besproken.

7. De Tachtigjarige Oorlog en de veranderingen

In deze les wordt een vergelijking gemaakt tussen de situatie 1568 en die in 1648 op de volgende vlakken: landschap (laat-middeleeuws – modern), godsdienst (verschil Calvinisme-Katholicisme), bevolking (oorspronkelijk – nieuw), economie en bestuur.

Ter afsluiting van de cursus wordt aangegeven waar zich de bronnen van de Tachtigjarige Oorlog bevinden, waarom daar en hoe die te bestuderen zijn.

Als bronnenmateriaal wordt gebruik gemaakt van kaartmateriaal, de Acte van Committimus (1588), wetsvernieuwing 1567/68 (Vier Ambachten) en bezendingsrapporten Staten-Generaal.